De live stream waarin ik iets over Pele zou vertellen, is er nooit gekomen. Ik voelde dat ik niet zomaar wat over zo’n Grote Godin, met een springlevende verering kon vertellen. Daarvoor heb ik niet voldoende kennis over de cultuur van Hawaï en het het daar vereerde pantheon. Toch heeft mijn korte studie wel nieuwe inzichten gegeven en oude inzichten verdiept. Hierover wil ik wel iets delen. Pele wordt gezien als de Goddelijke personificatie van een natuurkracht. Zij is de kracht van een vulkaan, zij is de vurige lavastroom, de sulfer, de rookwolken, de rotsen. Zij is de kracht die steeds weer nieuw land maakt, met enorm veel geweld, maar daarna kunnen er nieuwe planten en bomen groeien en ontstaat er nieuw bos. Ik heb er altijd moeite mee gehad als er op een dergelijke manier over oude Goden wordt gesproken. In mijn ervaring zijn Goden zoveel meer dan alleen een natuurkracht. Zij hebben persoonlijkheid en je kan een diepe relatie met Hen aangaan.
De levende tradities rond Pele hebben mij geleerd dat het een het ander helemaal niet uitsluit. Pele is die overweldigende kracht van de vulkaan en heeft geen vast lichaam. Toch gaan er talloze verhalen rond over ontmoetingen met Haar in menselijke vorm. Soms laat Zij zich zien als een oude vrouw, in het wit gekleed,met een witte hond aan Haar zijde. Andere keren laar Zij zich zien als een prachtige jonge vrouw die op de lava loopt. De mensen weten dat het Pele is, omdat Zij plotseling weer verdwenen is. Iemand geeft bijvoorbeeld een lift aan een oude vrouw, terwijl ze rijden kijkt hij opzij en er zit niemand meer naast hem. Het Goddelijke heeft de mogelijkheid om iedere vorm aan te nemen die het wil. Het is de onzichtbare, ongrijpbare kracht die alles in de wereld in werking zet, maar het kan zich ook in een heel persoonlijke vorm manifesteren en zich even bemoeien met kleine mensenzaken. Waarom? Gewoon omdat het kan. Ik heb hier verder geen enkele logische verklaring voor. De menselijke geest zal het Goddelijke nooit totaal kunnen bevatten. Dit zijn de mysteriën van het leven. In diepe meditatie, of in een plotseling moment van uitzonderlijke helderheid kan je hier een glimp van opvangen. Maar als je het later aan iemand wil vertellen, schieten woorden te kort en sla je vaak maar een beetje wartaal uit. Alleen iemand die hetzelfde heeft ervaren, kan je gebrabbel begrijpen. In de mythologie van Hawaï heeft Pele regelmatig ruzie met Haar zuster Na-maka-o-Kaha’i, de Godin van de Oceaan. Dit is een verklaring voor aardbevingen en tsunami’s. In de praktijk klopt dit natuurlijk. Pele maakt nieuw land, soms hele nieuwe eilanden, van lava. Deze kunnen weer vernield worden door de oceaan.
Verschillende natuurkrachten werken elkaar vaak tegen. Als natuurkrachten Goddelijk zijn, zou je kunnen zeggen dat het Goddelijke zichzelf tegenwerkt. Een aantal grote religies hebben als simpele verklaring voor dit theologische probleem Satan in het leven geroepen. Aan de ene kant staat de altijd goede God en aan de andere kant de duivelse tegenkracht. Deze ‘oplossing’ schuurt aan alle kanten en roept vragen op als: waarom staat de almachtige God toe dat Satan zijn werk doet? De verklaring bij veelgodendom dat de verschillende Goden elkaar gewoon dwars zitten, is ook veel te simpel. Het zijn leuke verhalen, maar ik ben er van overtuigd dat veel polytheïsten altijd wel beter hebben geweten. Mythologie bestaat uit verhalen die door mensen zijn bedacht, om iets over Goden te kunnen vertellen. Ze hebben een ware kern, maar zijn ook bedoeld om te entertainen en zijn een afspiegeling van de belevingswereld van mensen. Mystici in alle tradities weten wel beter. Zij hebben de volledige Eenheid van het Al ervaren, waarin kracht en tegenkracht met elkaar samenvallen. Duister en licht, Yin en Yang, goed en slecht vallen allemaal samen in het Grote Goddelijke Geheel.
Dus ja, in deze dualistische wereld werkt het Goddelijke zichzelf schijnbaar tegen. Schijnbaar, want uiteindelijk is alles met elkaar in balans. Als de zon altijd schijnt, is er geen plaats voor wolken waaruit regen kan vallen en droogt alles uit. Alles wat groeit, moet ooit ook weer afsterven, anders wordt al het andere overwoekerd. De wijzen in de wereld kunnen dus accepteren dat het Goddelijke ook voor verval, dood en verderf zorgt. Het is allemaal onderdeel van een grote cyclus waarin ontstaan, groei en bloei moeten worden afgewisseld met hun tegendeel, om het totaal in stand te kunnen houden. Het lijkt erop dat juist in het veelgodendom dit besef veel meer in de maatschappij aanwezig is. In de antieke wereld van de Grieken en Romeinen bestonden allerlei mysterietradities waar heel veel mensen in waren ingewijd. Het is niet bekend wat de leer van deze mysteriën precies was, maar Goden van groei en van dood speelden hierin een grote rol. In het huidige Hindoeïsme speelt het eenheidsbewustzijn een grote rol, net als in het Taoïsme en Boeddhisme. Ik weet niet hoe dit in Hawaï is, daarvoor weet ik veel te weinig van de cultuur daar, maar het zal me niet verbazen als er ook daar traditionele leraren zijn die mystieke wijsheid onderwijzen. Zolang we een respectvolle afstand bewaren en ons niet van alles toe-eigenen, kunnen moderne polytheïsten veel leren van nog levende polytheïstische tradities. Van Hawaï kunnen we leren hoe een persoonlijke ontmoeting met een Godheid heel goed mogelijk is. En hoe een Godheid geëerd kan worden met liederen, verhalende dans en vooral ook regelmatig offeren. Tot slot nog een kort verhaal over Pele. Tijdens een grote vulkaan uitbarsting werd een heel dorp verwoest door de lavastroom. Alleen één huis werd gespaard, de lava had daar een omweg gemaakt. Nadat de lava was afgekoeld en men daar ging kijken, werd er in dat ene huis een altaar met offers voor Pele gevonden.